Historie szlachetne: Topaz

Topaz znany jest przede wszystkim z ogromnej różnorodności kolorów. Choć kojarzony jest głównie ze złocistożółtą i niebieską barwą, kamień ten występuje też w odcieniach brązu, bladej zieleni, znane są minerały bezbarwne, w kolorze naturalnego różu, w spektrum żółci, aż do delikatnej złotej pomarańczy z różowymi refleksami. Najbardziej unikalną barwą jest jednak czerwień; topazy w tym kolorze należą do najrzadszych, a tym samym najcenniejszych okazów. 

Etymologia

Chociaż nie ma zbyt wielu informacji na temat pierwotnego odkrycia tego klejnotu, uważa się, że otrzymał on swoją nazwę od greckiego słowa Τοπάζιος (topazios).  Nazwa ta odnosiła się do małej greckiej wyspy, leżącej na środku Morza Czerwonego. To właśnie tutaj wielu odkrywców twierdziło, że znalazło pierwsze kamienie topazu. Jednak później gemmolodzy zdali sobie sprawę, że kamienie, o których mowa, to w rzeczywistości perydoty. Mimo tej pomyłki, nazwa „topaz” została zachowana. Alternatywnie, słowo „topaz” może być też związane z sanskryckim słowem तपस् „tapas”, oznaczającym „ciepło” lub „ogień”. 

Topaz czy nie topaz?

Przed XX wiekiem, wszystkie żółte, brązowe i pomarańczowe transparentne kamienie półszlachetne były nazywane topazami. Nowoczesna gemmologia zdefiniowała jednak topaz jako odrębny gatunek klejnotu, zarówno pod względem chemicznym, jak i fizycznym – jest to minerał krzemianowy glinu i fluoru o wzorze chemicznym Al2SiO4(F, OH)2. Topaz jest jednym z najtwardszych naturalnie występujących minerałów – posiada imponującą ocenę 8 w dziesięciostopniowej skali Mohsa, określającej twardość minerałów.

Wierzenia i przesądy

Topaz w dawnych wierzeniach i przesądach był znany przede wszystkim jako kamień o właściwościach leczniczych. Starożytni Rzymianie wierzyli, że kamień ten może chronić przed truciznami – popularny mit głosił, że jeśli topaz znajdzie się w pobliżu zatrutego jedzenia lub napoju, zmieni kolor i ostrzeże noszącego go człowieka przed niebezpieczeństwem. W czasach renesansu w Europie wierzono, że topaz może łamać zaklęcia i tłumić gniew. Hindusi zaś uważali topaz za święty, wierząc, że wisiorek z nim może przynieść mądrość i długowieczność. Również afrykańscy szamani traktowali ten kamień szlachetny jako święty, używając go w swoich rytuałach leczniczych.

Miejsca i występowanie

Chociaż większość współczesnego wydobycia topazu odbywa się w Brazylii – od czasu odkrycia dużych złóż w tym kraju w połowie XIX wieku, topaz stał się znacznie bardziej przystępny cenowo i powszechnie dostępny – ten piękny kamień można znaleźć również w rosyjskich górach Ural, które obok Brazylii są jednym z głównych źródeł jego wydobycia. Znaleziony tam cenny różowopomarańczowy kamień został nazwany topazem cesarskim na cześć cara Rosji, a jego właścicielami mogli być swego czasu tylko członkowie rodziny królewskiej.

Ponieważ topaz jest powszechnie związany z krzemowymi skałami iglastymi typu granit i zazwyczaj krystalizuje w pegmatytach granitowych lub w pustkach parowych w strumieniach lawy riolitowej, można go spotkać wszędzie tam, gdzie opisane wyżej warunki występują: w Afganistanie, na Sri Lance, w Czechach, Niemczech, Norwegii, Pakistanie, Włoszech, Szwecji, Japonii, Brazylii, Meksyku, na Wyspie Flindersa w Australii, w Nigerii i w Stanach Zjednoczonych.

Ciekawostka

Topaz wytwarza jedne z największych kryształów. Mogą one mieć do 3 stóp długości i ważyć nawet kilkaset funtów. Największe kamienie osiągają masę prawie 20 000 karatów. Jeden z największych kamieni topazu na świecie znajduje się w Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku. Pochodzi z Brazylii i waży szokująco dużo, bo aż 600 funtów! Największy oszlifowany topaz, jasnoniebieska „Brazylijska Księżniczka”, znaleziony w Teofilo Otoni na północ od Rio De Janeiro, waży 21 327 karatów i został oszlifowany w kształt kwadratu. Obecnie znajduje się on na wystawie w Smithsonian Institution w Waszyngtonie.”

Topaz w biżuterii

Ogromna różnorodność kolorystyczna tego minerału sprawia, że jest on bardzo atrakcyjnym wyborem przy projektowaniu biżuterii, komponując się idealnie ze złotem, platyną i innymi cennymi metalami. Specjalnością pracowni 79 Diamenty jest tworzenie  złotej biżuterii na zamówienie, szczególnie biżuterii z brylantami, niemniej w naszych projektach korzystamy z większości mineralnych dobrodziejstw Matki Ziemi, która obdarowała nas taką wielością kamieni szlachetnych i półszlachetnych – wszystko zależy od gustu i zapotrzebowania naszych Klientów.

Czyszczenie biżuterii z topazem

Najlepszym sposobem na czyszczenie topazu jest ciepła woda z mydłem. Nigdy nie czyść topazu w domowej myjce ultradźwiękowej ani w parownicy. Ważne jest, aby chronić kamień przed wszelkiego rodzaju ekspozycją na gwałtowne zmiany temperatury, kwasy lub ciepło. Kamień topazu zacznie tracić swój kolor, jeśli będzie trzymany na słońcu lub wystawiony na działanie innego rodzaju ciepła. Jak wspomnieliśmy wyżej, topaz jest stosunkowo twardy, ale może łatwo pęknąć, jeśli zostanie upuszczony, więc obchodź się z nim ostrożnie.